2019թ., սեպտեմբերի 22-24
Վարշավայում ընթացող ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակի (ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ) Մարդկային չափման հարցերով համաժողովում (HDIM) սեպտեմբերի 23-ին ԵԱՀԿ անդամ երկրների քաղհասարակության անդամները և դիվանագետները ներկայացրել են իրենց երկրներում դատական համակարգում առկա խնդիրները և դրանց լուծման առաջարկներ արել:
Համաժողովին մասնակցել և ելույթով հանդես է եկել «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ իրավական հարցերով փորձագետ Հասմիկ Հարությունյանը:
Սեսիա 10, 02:23:30
https://www.facebook.com/osce.odihr/videos/1103341196722813/UzpfSTI3ODEyODI2ODkwMTM0NzoyNDgyNzM2NTAxNzczODM1/?epa=SEARCH_BOX
Ստորև ներկայացնում ենք Հասմիկ Հարությունյանի ելույթը ամբողջությամբ.
Հայաստանում դատական համակարգի անկախության հեռանկարները և իրավունքի գերակայության ներդնումը
Արդարադատության հաստատություններում բարեփոխումների պատկերը կտրուկ փոփոխության ենթարկվեց 2018 թվականին երկրում տեղի ունեցած իրադարձությունների հետո, երբ Հայաստանում բողոքի շարժումը վերածվեց “Թավշյա հեղափոխության” և Կառավարության կազմի փոփոխության[1]:
Նոր կառավարությունը ավելի ուժեղ քաղաքական կամք դրսևորեց կոռուպցիայի հակազդման և արդարության վերականգնման գործում՝ քաղաքացիական հասարակության հետ արդյունավետ համագործակվության միջոցով: Այնուամենայնիվ, միասնական ընդհանուր մոտեցման, ինչպես նաև համապատասխան միջազգային շրջանակների բացակայությունը մնում է հիմնական մարտահրավերը կայուն բարեփոխումների համար:
Ներքևում ներկայացված են դատական անկախության և Հայաստանում իրավունքի գերակայության հաստատման որոշակի կարևոր չափանիշներ:
Դատաիրավաբանական բարեփոխումների ռազմավարություն
2019 թվականի օգոստոսին Արդարադատության նախարարությունը ներկայացրեց դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարությունը 2019-2023 թվականների համար: Ռազմավարության ծրագիրը ներկայացնում է քաղաքացիական հասարակության կողմից ներկայացրած մոտեցումները և առաջարկները: Ավելին, Արդարադատության նախարարությունը ակտիվ քայլեր է ձեռնարկել բոլոր շահառուների հետ արդյունավետ քննարկումներ անցկացնելու ուղղությամբ:
Այնուամենայնիվ, բարեփոխումների ռազմավարությունը դեռևս բարելավումների կարիք ունի: Ստորև ներկայացված են բարեփոխումների ծրագրի որոշ բացեր:
Ռազմավարությունը չի թիրախավորում գործող մեխանիզմների և կոնցեպտուալ փոփոխությունների բարելավումը՝ դատավորների ընտրության և նշանակման հարցերի, ինչպես նաև դատավորների և կարգապահական պատասխանատվության գործընթացների գնահատման առնչությամբ: Դատավորների անկախությունը ներազդող խնդիրները, գնահատման օբյեկտիվ չափանիշները, դատավորների նշանակման գործընթացներում արձանագրած և այլ խնդիրներ տարիներ շարունակ բարձրացվել են և լուրջ մտահոգությունների տեղիք են տվել: Դատավորների թեկնածուների ընտրության և նշանակմանն առնչվող անցկացվող վերջին մոնիթորինգը այնպիսի խնդիրներ բացահայտեց, ինչիպիք են ընտրության օբյեկտիվ չափանիշների բացակայություն և դրա արդյունքում հիմնավորված որոշումների ներկայացման բացակայություն, քննության առաջադրանքների գնահատման առնչվող հստակ չափանիշների բացակայություն և այլն:
Բարձրագույն դատական խորհրդի դերը: Անդամների ընտրություն և նշանակում
Բարձրագույն դատական խորհուրդը կենտրոնական դեր ունի դատաիրավական բարեփոխումների և դատական համակարգի անխակության ներդրման գործում: Հարկ է համարվում նշել, որ Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամի առաջադրումը և ընտրությունը շարունակում է մնալ քաղաքականացված և իշխանությունը հրաժարվում է կատարել համապատասխան իրավական փոփոխությունները նոր անդամ ընտրելուց առաջ:
Իմ Քայլը խմբակցության կողմից Բարձրագույն դատական խորհուրդի անդամի թեկնածուի առաջադրումը և ներկայացումը Ազգային ժողովում վերարտադրեց նախկին իշխանությունների փորձը և մոտեցումները[2]:
Նախնական կալանքի փորձը
Երկարատև նախնական կալանքը համարվում է խրոնիկ խնդիր: Կալանքի կիրարկման փորձը դեռ շարունակում է մնալ մտահոգության առարկա: 2018 թվականի դեպքերից հետ, այն ակնհայտ է դարձել մի շարք քաղաքական գործերում: Այնուամենայնիվ, նմանատիպ պրակտիկան հակազդում է արդար դատաքննության չափանիշներին և ազատության իրավունքին:
Ընդհանուր առմամբ, ներկայիս Կառավության՝ երկրում համակարգային կոռուպցիան արմատախիլ անելու և իրավունքի գերակայություն ներդնելու ուժեղ քաղաքական կամքը ակնհայտ է, այնուամենայնիվ, դեռևս խիստ անհրաժեշտություն կա համախմբելու բոլոր ջանքերը և վերականգնելու արդարության ինստիտուտները: Լուծումներից մեկը կարող է լինել ներառական մեխանիզմների ներդնումը և միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության ընդլայնումը:
[1] https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/armenia-velvet-revolution-masterclass-socialism-180507093619273.html
[2] https://prwb.am/new/2019/06/11/%d5%b0%d5%a1%d5%b5%d5%bf%d5%a1%d6%80%d5%a1%d6%80%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a2%d5%a4%d5%ad-%d5%a1%d5%b6%d5%a4%d5%a1%d5%b4%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%a1%d5%b6-%d5%a9%d5%a5%d5%af/
«Տարբեր հարթակներից, միջազգային կառույցների գնահատման արդյունքում ընդհանուր առմամբ նույն պատկերին
«Փաստացի մեկ նամակի միջոցով կարևորագույն պաշտոններ զբաղեցնող անձինք իրենց լիազորությունները
«Մի վնասիր սկզբունքը կարևոր է։ Ոչ մեկս էլ չենք ուզում
«Ցավալի և մտահոգիչ է, որ Ադրբեջանը ծանուցել է Կարմիր Խաչի
