Հայաստանը 12 200 եվրո կփոխհատուցի ՄԻԵԴ-ում պարտված գործի համար

Կառավարությունն այսօրվա նիստին որոշեց որպես փոխհատուցում 12 200 եվրոյին համարժեք դրամ հատկացնել մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում պարտված «Թեյմուրազյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով։

Նման վճիռ ՄԻԵԴ-ը կայացրել է մարտի 15-ին։ Հայաստանը պարտավոր է դիմումատուին, վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո` երեք ամսվա ընթացքում, վճարել այդ փոխհատուցումը։ Վճիռն օրինական ուժի մեջ է մտել հունիսի 15-ին, գումարի վճարման վերջնաժամկետը սեպտեմբերի 15-ն է։

ՄԻԵԴ-ում դիմումատու Վ. Թեյմուրազյանի շահերը ներկայացրել են «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ իրավաբանները:

Գործի փաստական հանգամանքները

2005 թվականի ապրիլին դիմումատուի նկատմամբ հարուցվել է քրեական գործ՝ ճանապարհային ոստիկանության երկու ծառայողների նկատմամբ բռնություն գործադրելու կասկածանքով: Այդ ժամանակ որոշվել է նրան չկալանավորել և բաց թողնել՝ չհեռանալու մասին ստորագրությամբ:

Հետագայում դատարանը քննիչի միջնորդությամբ որոշել է դիմումատուի նկատմամբ կիրառված խափանման միջոցը փոխարինել և երկամսյա ժամկետով նախնական կալանավորել:

2006 թվականի փետրվարի 16-ին Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների դատարանն արդարացրել է դիմումատուին՝ գտնելով, որ նա մեղավոր չէ իրեն վերագրվող հանցանքում։ Դատարանը նաև վճռել է, որ ոստիկանության ծառայողներն անցել են իրենց լիազորությունները: Չնայած դիմումատուն չէր խախտել չհեռանալու մասին ստորագրության պայմանները, և որ նա հաշմանդամություն ունեցող անձ էր, իր խնամքի տակ ուներ երկու անչափահաս երեխա, քննիչը դիմել էր դատարան նրան կալանավորելու վերաբերյալ չհիմնավորված միջնորդությամբ: Արդյունքում դիմումատուն կալանքի տակ է եղել 2005 թվականի մայիսի 5-ից մինչև հունիսի 20-ը:

ՄԻԵԴ-ի փոխանցմամբ՝ Վարչական շրջանի դատարանը գտել է, որ քննիչն ընդունել է ոստիկանության ծառայողների նկատմամբ քրեական հետապնդում չիրականացնելու անհիմն որոշում՝ գնահատելով նրանց գործողությունները որպես օրինական, և դիմել գլխավոր դատախազին, որպեսզի վերջինս նրանց դեմ քրեական վարույթ հարուցի լիազորություններն անցնելու հիմքով։ Սակայն քննարկվող դատավճիռը բողոքարկվել է:

2006 թվականի նոյեմբերին Վերաքննիչ քրեական դատարանը մերժել է դիմումատուի բողոքները և անփոփոխ թողել Վարչական շրջանի դատարանի դատավճիռը: Դատարանը նաև որոշել է չեղարկել գլխավոր դատախազին ուղղված դիմումը այն հիմքով, որ արգելվում է վերսկսել վարույթը, եթե առկա է վարույթի կարճման կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին որոշում՝ բացառելով ոստիկանության երկու ծառայողների նկատմամբ քրեական հետապնդում իրականացնելու հնարավորությունը:

2007 թվականի սեպտեմբերի 11-ին դիմումատուն պետության դեմ ներկայացրել է քաղաքացիական հայց՝ նյութական վնասի լրացուցիչ փոխհատուցման, մասնավորապես՝ եկամուտը բաց թողնելու և իր նախորդ երկու անարդար դատապարտումների մասով ոչ նյութական վնասի փոխհատուցման համար՝ 15 հազար դոլարի չափով, իսկ իր անօրինական ձերբակալման, կալանքի, իրեն մարմնական վնասվածք հասցնելու համար՝ 1 միլիոն եվրոյի չափով:

Սակայն դատարանը մերժել է դիմումատուի հայցերը՝ նշելով, որ դիմումատուի պահանջած փոխհատուցման տեսակները նախատեսված չեն օրենքով, բացառությամբ բաց թողնված եկամտի համար պահանջվող փոխհատուցման, որը դիմումատուն չի հիմնավորել:

2008 թվականի մարտի 7-ին Վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանը ևս մերժել է դիմումատուի վերաքննիչ բողոքը՝ գտնելով, որ դիմումատուին արդեն տրամադրվել է փոխհատուցում իր դատապարտումների հետ կապված նյութական վնասի դիմաց, իսկ գույքային հատուցումների մասով նրա նոր պահանջները հիմնավոր չէին: Ինչ վերաբերում է ոչ գույքային վնասի հատուցման պահանջին` մերժվել է այն հիմքով, որ Հայաստանի օրենսդրությունը չի նախատեսում փոխհատուցում ոչ նյութական վնասի դիմաց:

Դիմումատուն ներկայացրել է վճռաբեկ բողոք: Վճռաբեկ դատարանն այն ճանաչել է անընդունելի՝ հիմքերի բացակայության պատճառով: Գործը հասել է մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան։

Ինչ է վճռել ՄԻԵԴ-ը

Դիմումատուն նշել է, որ Հայաստանի օրենսդրությունը չի նախատեսել փոխհատուցում պահանջելու հնարավորություն՝ վատ վերաբերմունքի արդյունքում կրած ոչ նյութական որևէ վնասի դիմաց: Եվրոպական դատարանը վերահաստատել է այս դրույթը։

Եվրոպական դատարանը եզրակացրել է, որ դիմումատուն ունեցել է «փաստարկելի պնդում»՝ արգելված վերաբերմունքի ենթարկվելու մասով, ուստի պետք է ունենար իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոց ներպետական դատարաններում: Եվրոպական դատարանը նշել է, որ ոչ նյութական վնասի դիմաց փոխհատուցում Հայաստանի օրենսդրությամբ հասանելի չլինելու հետևանքով խախտվում են Կոնվենցիայի երաշխիքները:

Դիմումատուի՝ ոչ նյութական վնասի հատուցման մասով քաղաքացիական հայցը մերժվել է ներպետական դատարանների կողմից այն հիմքով, որ Հայաստանի օրենսդրությունը «ոչ նյութական վնասների փոխհատուցումը» որպես փոխհատուցման տեսակ չի նախատեսել։ ՄԻԵԴ-ի եզրահանգմամբ՝ ոչ նյութական բնույթի վնասի դիմաց փոխհատուցման անհասանելիությունը խախտում է Կոնվենցիան, և որ դիմումատուն օրենքով կամ գործնականում չի օգտվել հայցի ուժով օժտված փոխհատուցման իրավունքից:

Գործի քննության արդյունքում Եվրոպական դատարանը վճռել է դիմումատուին շնորհել 11 700 եվրո ոչ նյութական վնասի և 500 եվրո ծախսերի և ծախքերի դիմաց:

Հետք